MOKRA GORA - Sarganska osmica

Mokra Gora je naselje u opštini Užice u Zlatiborskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 605 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 816 stanovnika).Mokra Gora se nalazi na granici između Tare i Zlatibora i na granici Republike Srbije i Bosne i Hercegovine. Za nju je karakteristična veoma velika visinska razlika između najniže (nadmorska visina ~ 460m) i najviše kote (vrh planine Tare - Zborište, nadmorske visine 1544m). Mokra Gora zauzima površinu od približno 55 km².
Ono što je počelo kao privatna inicijativa grupe entuzijazista okupljenih oko udruženja “Šarganska osmica”, pretvorilo se u projekt koji je udahnuo novi život Mokroj Gori. Mokra Gora je postala poznata turistička destinacija. Do 1974. godine kroz Mokru Goru je prolazila stara pruga uskog koloseka Beograd-Sarajevo. Udruženje Šarganska osmica pokrenulo je ideju o obnovi nekada popularne Šarganske osmice, jedinstvene trase železnice uskog koloseka (760 mm), koja gledana iz vazduha ima oblik broja osam. Obnovljenim delom pruge od železničke stanice u Mokroj Gori do obližnje stanice u Šargan-Vitasima danas saobraća turistička atrakcija, stari parni voz „Ćira“.
U Mokroj Gori se nalazi nekoliko desetina mineralnih izvora. Zbog činjenice da Mokra Gora leži na jednom od najvećih nalazišta niklom bogate železne rude u Evorpi, većina izvora ima izrazito visok sadržaj rastvorenih jona. Nekoliko poznatijih izvora su lekoviti, ali jedan deo izvora je toksičan (otrovan). Najpoznatiji među lekovitim izvorima u Mokroj Gori nosi naziv “Bele vode”.

SARGANSKA OSMICA

Takozvana Šarganska osmica je dio pruge uzanog kolosijeka između Užica i Višegrada, odnosno Mokre Gore i Kremana, preko brda Šargana. Ova pruga ima veliki broj mostova i 19 tunela od kojih je najduži Šarganski: 1660,80 m. Po broju mostova i tunela, i usponu od 18 promila, Šarganska osmica je jedinstvena u Evropi. Šarganska osmica je jedna od turističkih atrakcija Zlatibora.

Istorijat

Izgradnju ove pruge uskog kolosijeka započeli su Austrijanci 1916. godine kada je Srbija bila pod njihovom okupacijom. Poslije skoro decenije izgradnje, ona je postala graditeljsko čudo, što je ostala do danas. Razlog za to je savladavanje razlike od oko 300 metara nadmorske visine između mokrogorske kotline i šarganskog prevoja, čak toliko da su Austrijanci obećali slobodu inženjeru, osuđenom na doživotnu robiju, ako taj problem riješi.

Ekipe koje su kopale šarganski tunel sa obje strane nisu se, međutim srele na sredini, zbog čega je inženjer izvršio samoubistvo. Prebirajući po njegovim proračunima, jedan od njegovih kolega uočio je grešku i potom nastavio sa radom.

Pruga ipak nije tada bila završena, jer je odron u tunelu ispod brda Budim zatrpao čitavu smjenu ruskih zarobljenika koji su tu kopali. Zbog toga je na započetoj dionici Šargan - Mokra Gora - Vardište urađeno svega devet kilometara pruge, i po tome se to mjesto danas simbolično zove Deveti kilometar.

Gradnja je nastavljena 1012. godine, a posao je dobilo preduzeće „Feniks“. Na doplola urađenom kolosijeku, ostalom od Austrijanaca, postavljena je pruga koja je stigla do samog podnožja Šargana. Da bi se nastavili radovi, instalirana je žičana železnica sa tri kraka: do najvišeg tunela na Šarganu (dugog 1.825 metara), do stanice Jatare (1.926 m) i do 13. kilometara u dolini rijeke Kamišine (1400 m). Međutim, pošto su ovi radovi za „Feniks“ bili preskupi, posao je okončala država.

Ime „osmica“ ova pruga je dobila zato što je nadmorska visina od 300 metara savladana usponom idući preko brda u zavijenim krugovima praveći figuru broja osam.

Voz je prugom saobraćao tačno 49 godina i 25 dana od Užica, preko Šarganskog prevoja prema Višegradu i dalje prema moru i Dubrovniku. Tada se od beogradske Čukarice do Ploča u drvenim vagonima putovalo dva dana i dvije noći. 28. februara 1974. voz je zajedno sa svim prugama uskog kolosijeka ukinut, jer su stručnjaci procijenili da je neisplativ.

24 godine kasnije, na inicijativu žitelja ovog kraja i na pristanak ŽTP Beograd, započeta je rekonstrukcija pruge. Iz Muzeja željeznica u Požegi dovučeni su vagoni i lokomotiva, pa je „ćira“, kako ga narod prozvao, na delu trase krenuo sa radom godinu dana kasnije, a na čitavoj obnovljenoj dionici od 15,5 kilometara 2003. godine.

To je sada turistička atrakcija u zapadnoj Srbiji koju godišnje posećuje veliki broj ljudi vozeći se ovom jedinstvenom prugom uskog kolosijeka u Evropi.

Kurioziteti

* Deo šina koji pravi „osmicu“ dug je samo 2,7 kilometara, a zbog strmog terena na cijeloj trasi ima čak 22 tunela od kojih je šarganski najduži.
* Na stanici Jatare, u planinskom bespuću, niko nikada nije kupio kartu. Tu niti je ko ušao, niti ko iz voza izašao.